«Η Πρόληψη ξεκινά με την ενημέρωση- Η ελπίδα ενισχύεται με την φροντίδα»

Η αυτοκτονικότητα ορίζεται ως αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονίας, που μπορεί να περιλαμβάνει ιδεασμούς, πρόθεση, σχέδια ή αυτοκτονικές συμπεριφορές. Οι αυτοκτονικοί ιδεασμοί είναι σκέψεις ή στοχασμοί για την αυτοκτονία, και οι απόπειρες αυτοκτονίας ορίζονται ως η επιβίωση από την προσπάθεια να τερματιστεί η ζωή του ατόμου. Η αυτοκτονία αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως σε νέους (ηλικίας 15-29 ετών) και η πλειοψηφία των φοιτητών βρίσκεται σε αυτό το ηλικιακό εύρος. Εκτός από τους θανάτους από αυτοκτονία, ο αυτοκτονικός ιδεασμός είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος στον φοιτητικό πληθυσμό.

Διάφοροι παράγοντες έχουν εντοπιστεί ως παράγοντες που σχετίζονται με αυτοκτονικές συμπεριφορές μεταξύ των φοιτητών. Η αυτοκτονία προκύπτει από μια ποικιλία παραγόντων κινδύνου που συσσωρεύονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, με ορισμένες ψυχιατρικές διαταραχές να ασκούν τη σημαντικότερη επίδραση στα ποσοστά αυτοκτονίας. Άλλοι παράγοντες είναι η δυσαρέσκεια με την ακαδημαϊκή επίδοση, η σωματική ασθένεια, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, το ιστορικό κατάχρησης ναρκωτικών και αλκοόλ, η κακή σχέση με τους γονείς, το ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης, οι προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας, το οικονομικό άγχος, η προβληματική χρήση του διαδικτύου και η κοινωνική απομόνωση.

Από την άλλη πλευρά, προστατευτικοί παράγοντες είναι η ψυχική ανθεκτικότητα και η κοινωνική υποστήριξη. Με τον όρο ψυχική ανθεκτικότητα εννοούμε την ικανότητα ενός ατόμου να αντέχει και να ξεπερνά δυσκολίες, να μπορεί να ανακάμπτει. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η ψυχική ανθεκτικότητα καλλιεργείται , δεν γεννιόμαστε με αυτή. Επομένως, μπορούμε να την ενισχύσουμε. Επιπλέον, η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού δικτύου λειτουργεί ως δίχτυ ασφαλείας, καθώς το να γνωρίζω ότι έχω κάποιον αν χρειαστεί να με στηρίξει, διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στη σταθερότητα της ψυχικής μας κατάστασης και βελτιώνει την ποιότητα της ζωής μας.

Προειδοποιητικά σημάδια:

Ενώ δεν εκδηλώνονται τα ίδια σημάδια σε όλους, ορισμένα κοινά προειδοποιητικά σημάδια που μπορεί να φανερώνουν ότι ένα άτομο διατρέχει κίνδυνο, είναι τα εξής:

• Δείχνει ενδιαφέρον για θεματολογία που αφορά τον θάνατο
• Αναφέρει την αυτοκτονία
• Δυσκολεύεται να φάει ή να κοιμηθεί
• Αυτοτραυματίζεται
• Εμφανίζει δραματικές αλλαγές στη συμπεριφορά
• Απομακρύνεται από φίλους ή κοινωνικές δραστηριότητες
• Χάνει το ενδιαφέρον του για την σχολή/σχολείο, την εργασία ή τα χόμπι του
• Προετοιμάζεται για τον θάνατο γράφοντας διαθήκη και κάνοντας τελικές διευθετήσεις
• Δωρίζει πολύτιμα υπάρχοντα
• Έχει επιχειρήσει αυτοκτονία στο παρελθόν
• Ακραίες συναισθηματικές αλλαγές
• Έχει βιώσει πρόσφατα σοβαρές απώλειες
• Χάνει το ενδιαφέρον του για την προσωπική του εμφάνιση
• Αυξάνει τη χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών

Αν παρατηρείτε κάποιο από τα παραπάνω σε κοντινούς σας ανθρώπους ή αν εσείς βρίσκετε τον εαυτό σας στα προαναφερθέντα, είναι σημαντική και απαραίτητη η λήψη βοήθειας από ειδικό ψυχικής υγείας για περαιτέρω διερεύνηση.

Το Κέντρο Ψυχολογικής & Συμβουλευτικής Υποστήριξης του Πανεπιστημίου Πατρών προσφέρει υποστήριξη στον φοιτητικό πληθυσμό με στόχο την προαγωγή της ψυχικής του υγείας και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη αυτοκτονικών συμπεριφορών, διευκολύνοντας την πρόσβαση σε εξειδικευμένη ψυχιατρική φροντίδα ή άλλες υπηρεσίες όταν κρίνεται απαραίτητο.

Σε κρίσιμες καταστάσεις μπορείτε να επικοινωνήσετε και με την γραμμή 1018* για περαιτέρω καθοδήγηση. Αν ένα κοντινό σας άτομο έχει σκέψεις να κάνει κακό στον εαυτό του, να θυμάστε πως η παρουσία σας είναι πολύτιμη.

• Tο σημαντικό είναι να δείξετε ουσιαστικό ενδιαφέρον και να μην αγνοήσετε τα σημάδια.
• Μη φοβάστε να ρωτήσετε ανοιχτά αν σκέφτεται να βλάψει τον εαυτό του.
• Ακούστε χωρίς να κρίνετε και χωρίς να υποτιμήσετε τον πόνο του.
• Προτείνετε να αναζητήσει υποστήριξη.
• Αν κρίνετε ότι είναι κινδυνεύει άμεσα, μείνετε κοντά του, απομακρύνετε αιχμηρά αντικείμενα και ζητήστε αμέσως βοήθεια, επικοινωνώντας με το 166 ή το 112.

Αν ένα αγαπημένο σας πρόσωπο έχει αυτοκτονήσει:

• Αποδεχτείτε τα συναισθήματά σας. Όποια συναισθήματα και αν έχετε είναι φυσιολογικό. Πολλές φορές ενδέχεται να νιώθετε θλίψη και απελπισία, αλλά συνηθισμένα συναισθήματα είναι και το σοκ, η άρνηση, η ντροπή, ο θυμός, η σύγχυση, το άγχος, η μοναξιά. Να θυμάστε ότι τα συναισθήματα εναλλάσσονται και μπορεί να ποικίλλουν κατά την διαδικασία του πένθους.
• Μην ανησυχείτε για το τι «πρέπει» να νιώθετε ή να κάνετε. Δεν υπάρχει τυποποιημένο χρονοδιάγραμμα για το πένθος και κανένας μοναδικός σωστός τρόπος αντιμετώπισης. Εστιάστε σε αυτό που χρειάζεστε και έχετε εσείς ανάγκη, κατανοώντας ότι η κάθε διαδρομή στο πένθος είναι ξεχωριστή.
• Φροντίστε τον εαυτό σας. Κάντε το καλύτερο που μπορείτε για να κοιμάστε αρκετά και να τρώτε τακτικά, υγιεινά γεύματα. Η φροντίδα του σωματικού σας εαυτού μπορεί να βελτιώσει τη διάθεσή σας και να σας δώσει τη δύναμη να αντιμετωπίσετε.
• Αξιοποιήστε τα υπάρχοντα συστήματα υποστήριξης. Δεχτείτε υποστήριξη ή βοήθεια από άτομα που εμπιστεύεστε και σας έχουν στηρίξει στο παρελθόν.
• Μιλήστε σε κάποιον. Δυστυχώς, συχνά υπάρχει στίγμα γύρω από την αυτοκτονία και άνθρωποι που έχουν χάσει δικό τους πρόσωπο με τον τρόπο αυτόν υποφέρουν σιωπηλά. Το να μιλάτε για τα συναισθήματά σας μπορεί να συνδράμει στην ανακούφιση σας. Ακόμη, ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπορεί να σας προσφέρει πολύτιμη βοήθεια και να είναι συνοδοιπόρος σας στο δύσκολο αυτό μονοπάτι.
• Γίνετε μέλος μιας ομάδας υποστήριξης. Οι ομάδες υποστήριξης μπορούν να σας βοηθήσουν να επεξεργαστείτε τα συναισθήματά σας μαζί με άλλους που βιώνουν παρόμοια συναισθήματα.

Η αυτοκτονικότητα είναι ένδειξη βαθιάς ψυχικής οδύνης που χρειάζεται να υποστηριχθεί με φροντίδα. Αν εσύ ή κάποιος γύρω σου βιώνει σκοτεινές σκέψεις, θυμήσου ότι υπάρχει βοήθεια. Η αναζήτηση βοήθειας δεν είναι σημάδι αδυναμίας αλλά πράξη δύναμης και ελπίδας.

*Γραμμή Κλίμακας: 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 του οργανισμού ΚΛΙΜΑΚΑ. Παρέχει υποστήριξη και παρέμβαση σε άτομα που βιώνουν αυτοκτονική κρίση ή ανησυχούν για κάποιο οικείο τους πρόσωπο, προσφέροντας άμεση πρόσβαση σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας.

Επιμέλεια κειμένου: Διαμαντοπούλου Κατερίνα

Πηγές:

Harmer B, Lee S, Duong TVH, Saadabadi A. Suicidal Ideation Treasure Island (FL): StatPearls Publishing LLC;, Harmer B, Lee S, Rizvi A et al. Suicidal Ideation. [Updated 2024 Apr 20]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK565877/

https://www.apa.org/topics/suicide/coping-after

https://www.apa.org/topics/suicide/prevention-teens

Li, W., Dorstyn, D. S., & Jarmon, E. (2020). Identifying suicide risk among college students: A systematic review. Death studies, 44(7), 450–458. https://doi.org/10.1080/07481187.2019.1578305

Selak, Š., Crnkovič, N., Šorgo, A., Gabrovec, B., Cesar, K., & Žmavc, M. (2024). Resilience and social support as protective factors against suicidal ideation among tertiary students during COVID-19: a cross-sectional study. BMC public health, 24(1), 1942. https://doi.org/10.1186/s12889-024-19470-1

Uchida, C., & Uchida, M. (2017). Characteristics and risk factors for suicide and deaths among college students: A 23-year serial prevalence study of data from 8.2 million Japanese college students. The Journal of Clinical Psychiatry, 78(04), e404–e412. doi:10.4088/JCP.16m10807

VandenBos GR. APA dictionary of psychology. American Psychological Association; 2007.

World Health Organization (WHO). (2016). Suicide data. Retrieved from http://www.who.int/mental_health/prevention/suicide/suicideprevent/en